Emisja okolicznościowa moneta 5 złotych Odkryj Polskę - Tykocin

Narodowy Bank Polski, jako jedyny emitent polskiego pieniądza, konsekwentnie wykorzystuje swoje prawo do upamiętniania kluczowych rocznic, postaci i miejsc na numizmatach o wartości kolekcjonerskiej. Najnowszym wyrazem tej polityki jest emisja monety okolicznościowej o nominale 5 zł, poświęconej miejscowości Tykocin i jej kościołowi Świętej Trójcy. Moneta wyemitowana 22 maja 2025 roku, dołączyła do popularnej serii „Odkryj Polskę” i ma szczególne znaczenie z uwagi na 600-lecie nadania praw miejskich tej historycznej miejscowości. Wydanie tej monety nie tylko wzbogaci zbiory kolekcjonerów, ale także zwróci uwagę na bogate dziedzictwo kulturowe i historyczne Podlasia, prezentując je w formie dostępnej dla szerokiej publiczności.

Tykocin: Prawa miejskie i kluczowe postacie

Historia Tykocina sięga czasów Księstwa Mazowieckiego, a prawa miejskie otrzymał on już w 1425 roku, stając się jednym z 30 największych miast ówczesnej Polski. Przez wieki miasto pełniło rolę ważnego ośrodka handlowego i kulturalnego, a także strategicznego punktu oporu w czasie wojen z Moskwą. Było ono związane z takimi postaciami, jak hetman Janusz Radziwiłł, który zmarł w Tykocinie w 1655 roku, co zostało uwiecznione w powieści „Potop” Henryka Sienkiewicza. Po wojnach ze Szwedami, miasto wraz z całym starostwem zostało nadane Stefanowi Czarnieckiemu jako wynagrodzenie za jego zasługi, co świadczy o jego znaczeniu w historii Rzeczypospolitej.

Największy wpływ na obecny, unikatowy charakter Tykocina miał jednak Jan Klemens Branicki, prawnuk Stefana Czarnieckiego, który w XVIII wieku przeprowadził monumentalną reorganizację miasta. Wprowadził on zasady barokowej urbanistyki, które miały na celu stworzenie spójnej i hierarchicznej kompozycji przestrzennej. Centrum tego planu stał się rynek, na którego wschodniej pierzei, w latach 1742–1749, wzniesiono Kościół pw. Trójcy Przenajświętszej. Na rynku stanął również pomnik Stefana Czarnieckiego, ufundowany przez Branickiego w 1763 roku, co stanowi dopełnienie tej spójnej wizji. Taki nadrzędny, podporządkowany kompozycji plan urbanistyczny był niezwykle rzadkim zjawiskiem w przedrozbiorowej Polsce, co czyni Tykocin wyjątkowym przykładem myśli architektonicznej epoki.

Kościół pw. Trójcy Przenajświętszej na monecie

Wybór Kościoła Trójcy Przenajświętszej jako głównego motywu monety ma głębsze znaczenie niż tylko upamiętnienie pięknego zabytku. Jest to uhonorowanie całej, unikatowej w skali kraju, barokowej koncepcji urbanistycznej, której świątynia stanowi centralny element i wizualny symbol. Kościół, zaprojektowany przez architektów Tomasza Bellotiego II i Jana Henryka Klemma, jest architektoniczną perłą, ale jego obecność na monecie opowiada szerszą historię. O geniuszu Jana Klemensa Branickiego i jego dążeniu do stworzenia miasta o harmonijnym i celowym układzie przestrzennym. Moneta, ukazując fasadę kościoła, symbolicznie przedstawia zarówno sam budynek.

Rewers i awers monety okolicznościowej Tykocin

Dane techniczne monety okolicznościowej Tykocin

Okolicznościowe 5 złotych w temacie Tykocin, to klasyczna, dwukolorowa, okolicznościowa moneta, wyemitowana w standardzie obiegowym. Jej techniczne parametry są znormalizowane w ramach serii, co ułatwia kolekcjonowanie i zapewnia spójność wizualną oraz fizyczną całej kolekcji. Moneta została zaprojektowana przez Dobrochnę Surajewską, artystkę od 2011 roku współpracującą z Narodowym Bankiem Polskim i Mennicą Polską.

Dane techniczne nowej monety są niemal identyczne ze specyfikacjami poprzednich emisji z serii „Odkryj Polskę”, takich jak „Zamek w Łańcucie” z 2024 roku czy „Gościkowo-Paradyż – pocysterski zespół klasztorny” z 2023 roku. NBP konsekwentnie stosuje ten sam bimetaliczny stop (rdzeń z miedzi i aluminium, pierścień z miedzioniklu), stałą masę 6,54 g oraz średnicę 24,00 mm. Również rant monety, na którym ośmiokrotnie powtórzony jest napis NBP, jest elementem charakterystycznym dla serii. Jest to celowy zabieg, który potwierdza standaryzację produkcji, realizowaną na zlecenie NBP przez Mennicę Polską S.A.. Proces produkcyjny rozpoczyna się od wizualizacji projektu, na podstawie której powstaje gipsowy odlew, a następnie model 3D służący do produkcji matryc. Taki ujednolicony standard to istotny szczegół, który świadczy o metodycznym i zaplanowanym charakterze całej serii.

Poprzednie emisje z serii monet Odkryj Polskę:

Rola monety w serii „Odkryj Polskę”

Emisja nowej monety okolicznościowej NBP, to znacznie więcej niż standardowe uzupełnienie numizmatycznego katalogu NBP. Jest to wydarzenie o symbolicznym i historycznym znaczeniu, które celebruje 600-lecie nadania praw miejskich jednemu z najcenniejszych miast Podlasia. Wybór Kościoła Trójcy Przenajświętszej jako motywu przewodniego nie jest przypadkowy. Uczestniczy on w opowieści o unikalnej w skali kraju barokowej urbanistyki, zaplanowanej i zrealizowanej przez hetmana Jana Klemensa Branickiego, ale także idei i postaci, które kształtowały polskie dziedzictwo.

Seria „Odkryj Polskę”, która od 2014 roku systematycznie i konsekwentnie prezentuje wybrane skarby narodowe. Poprzez znormalizowane parametry techniczne i przewidywalny rytm emisji, NBP zapewnia kolekcjonerom spójność i kontynuację, jednocześnie skutecznie promując historię i kulturę Polski na małej, bimetalicznej powierzchni. Nowa moneta, mimo że ma nominał 5 zł, posiada wartość o wiele większą niż nominalna.