Emisja srebrnej monety kolekcjonerskiej - Historia monety polskiej - 3 grosze Księstwa Warszawskiego

Narodowy Bank Polski 21 sierpnia 2025 roku wprowadził do obiegu srebrną monetę kolekcjonerską o nominale 20 zł, która kontynuuje serię „Historia monety polskiej”. Emisja została poświęcona miedzianemu trojakowi - 3 groszom Księstwa Warszawskiego z 1812 roku, będącemu symbolem odbudowy polskiego mennictwa po rozbiorach.

Spis Treści

• 1. Monety polskie po utracie niepodległości: Odrodzenie w Księstwie Warszawskim

• 2. Trojak z 1812 roku: Historia 3 groszy

• 3. Symbolika monety kolekcjonerskiej: Herb, Konstytucja i sygnatura Jakuba Benika

• 4. Szczegóły emisji: Dane techniczne monety NBP

• 5. Numizmatyka jako zapis historii: Seria „Historia monety polskiej”

1. Monety polskie po utracie niepodległości: Odrodzenie w Księstwie Warszawskim

Po trzecim rozbiorze Rzeczypospolitej w 1795 roku i utracie niepodległości, działalność polskiej mennicy ustała. Na obszarach, które wkrótce miały utworzyć Księstwo Warszawskie, dominował pieniądz pruski. Było to symboliczne odzwierciedlenie stanu państwowości.

Utworzone na mocy pokoju w Tylży w 1807 roku Księstwo, choć zależne od Napoleona, było pierwszą namiastką polskiej państwowości po upadku I Rzeczypospolitej. Powrót do bicia własnej monety stał się jednym z priorytetów i kluczowym wyzwaniem. Realizacja tego celu nie była jednak natychmiastowa - mennicę w Warszawie uruchomiono ponownie dopiero w 1810 roku, po wykupie jej od spadkobiercy króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, księcia Józefa Poniatowskiego.

Mennica, której działalność trwała zaledwie około pięciu lat (1810-1815), biła dukaty, talary, monety bilonowe (5 i 10 groszy) oraz miedziane trojaki (3 grosze) i grosze. Kontynuowała ona pracę nawet po upadku Księstwa w 1813 roku, bijąc monety pod starymi stemplami aż do początku 1815 roku, zgodnie z decyzją nowych władz rosyjskich.

2. Trojak z 1812 roku: Historia 3 groszy

Do serii „Historia monety polskiej” Narodowy Bank Polski wybrał popularną miedzianą monetę o nominale 3 grosze (tzw. trojak) z datą 1812. Rok ten przypadł na okres wielkiej wojny Napoleona z Rosją, a jednocześnie był czasem intensywnej pracy mennicy warszawskiej.

W 1812 roku wybito łącznie 20,5 mln monet, z czego ponad 13 mln stanowiły właśnie monety miedziane, w tym trojaki. Monety te, ze względu na swój nominał i materiał (miedź), były najczęściej używanym środkiem płatniczym w codziennych transakcjach, stanowiąc fundament obiegu pieniężnego w Księstwie.

Jakub Benik - Mincmajster i Intendent

Na rewersie oryginalnej monety (który jest odwzorowany na awersie monety kolekcjonerskiej) umieszczono litery I.B. Są to inicjały Jakuba Benika, mincmajstra mennicy warszawskiej w latach 1811-1827. Benik był kluczową postacią w procesie reaktywacji mennicy. Minister skarbu powołał go do tego zadania w 1810 roku, a następnie we wrześniu 1811 roku, został ustanowiony mincmajstrem (dyrektorem). Tytuł ten, jak zapisano we współczesnych źródłach, oznaczał osobę, która „zarządza całą manipulacją robienia pieniędzy”. Po 1815 roku kontynuował kierowanie mennicą już z tytułem intendenta.

3. Symbolika monety kolekcjonerskiej: Herb, Konstytucja i sygnatura Jakuba Benika

Projekt srebrnej monety kolekcjonerskiej o nominale 20 zł, autorstwa Dominiki Karpińskiej-Kopiec, w trafny sposób łączy motywy numizmatyczne trojaka z symboliką państwowości Księstwa Warszawskiego.

• Rewers (Strona odwrotna): Centralnym motywem jest awers historycznego trojaka, na którym widnieje ukoronowana, owalna tarcza herbowa Księstwa (łącząca herby saski i polski), flankowana dwoma gałązkami. W otoku umieszczono napis: 3 GROSZE KSIĘSTWA WARSZAWSKIEGO. Tłem dla kompozycji jest dolna część okładki Konstytucji Księstwa Warszawskiego (nadanej przez Napoleona w 1807 roku), co symbolicznie odnosi mennictwo do fundamentów prawnych państwa.

• Awers (Strona przednia): U góry przedstawiono rewers historycznego trojaka z nominałem 3 GROSZE, datą 1812 i literami I.B. (inicjały Jakuba Benika). Poniżej, tradycyjnie, umieszczono wizerunek orła ustalony dla godła Rzeczypospolitej Polskiej, napis: Rzeczpospolita Polska, rok emisji i nominał. Całość otacza fragment odcisku pieczęci Rady Najwyższej Księstwa Warszawskiego, z odwzorowaną sylwetką ukoronowanego orła, co stanowi klamrę kompozycyjną łączącą historyczny i współczesny numizmat.

4. Szczegóły emisji: Dane techniczne monety NBP

Moneta „3 grosze Księstwa Warszawskiego” została wprowadzona do obiegu 21 sierpnia 2025 roku. Jest to moneta kolekcjonerska, która wyróżnia się zastosowaniem selektywnego platerowania (uszlachetnienia), podkreślającego detale historycznej monety. Moneta została wyprodukowana na zlecenie NBP przez Mennicę Polską S.A.

Rewers i awers srebrnej monety 20 zł 3 grosze Księstwa Warszawskiego, NBP 2025

5. Numizmatyka jako zapis historii: Seria „Historia monety polskiej”

Emisja monety „3 grosze Księstwa Warszawskiego” jest kolejnym ważnym elementem serii „Historia monety polskiej”. Celem prowadzonej przez Narodowy Bank Polski tematyki, jest przedstawienie najstarszych i najważniejszych zabytków polskiego mennictwa, stanowiących numizmatyczny zapis dziejów państwa.

Dzięki tej serii numizmatycy i pasjonaci mogą poznać ewolucję polskiego pieniądza - od czasów średniowiecznych po epoki nowożytne. Każda moneta z tej kolekcji przywraca pamięć o historycznych walorach i kontekście ich powstawania.

Wprowadzenie trojaka Księstwa Warszawskiego do serii podkreśla znaczenie tego krótkiego, lecz kluczowego okresu w historii Polski, kiedy to - mimo zaborów - udało się na nowo uruchomić własną mennicę i bić monety z godłem, będącym symbolem aspiracji niepodległościowych. Moneta ta jest dowodem, że tradycja mennicza, nawet przerwana, potrafiła odrodzić się w sprzyjających okolicznościach.

• Kontekst: Moneta 3 grosze stanowi dwunastą srebrną monetę o nominale 20 zł w ramach tej serii (siedemnastą w ogóle), obok takich historycznych walorów jak np. monety z okresu Powstania Listopadowego czy numizmaty królewskie.

• NBP: Narodowy Bank Polski, jako centralny bank państwa z wyłącznym prawem emisji pieniądza, wykorzystuje emisję wartości kolekcjonerskich do upamiętniania ważnych historycznych rocznic i postaci oraz do rozwijania zainteresowań polską kulturą i tradycją, co wpisuje się w misję dbania o wartość polskiego pieniądza.

Moneta poświęcona 3 groszom Księstwa Warszawskiego jest ważnym uzupełnieniem tego cyklu.

Zobacz również w naszej ofercie monety upamiętniające historię Polski:

• Polskie monety srebrne

• Serie polskie

• Zestawy mennicze

• Monety świata

Przeczytaj nasze inne artykuły na blogu:

• Moneta kolekcjonerska Polskie banknoty obiegowe – Banknot o nominale 50 zł

• Seria monet Dzieje złotego

• Emisja monety Historia monety polskiej - Grosz z miedzi krajowej Stanisława Augusta