Konkordat to umowa międzynarodowa regulująca relacje między państwem a Stolicą Apostolską. Dokument ten, zawierany przez państwo i Kościół katolicki, określa zasady współpracy i wzajemnego uznania w takich obszarach jak nauczanie religii, osobowość prawna Kościoła, uznawanie małżeństw kanonicznych czy zarządzanie majątkiem kościelnym.
Pierwszy konkordat między Polską a Watykanem podpisano 10 lutego 1925 roku. Było to wydarzenie o dużym znaczeniu dla II Rzeczypospolitej, która dopiero budowała swoją pozycję międzynarodową i wewnętrzny porządek konstytucyjny. Porozumienie to przestało obowiązywać w 1945 roku, kiedy władze komunistyczne jednostronnie zerwały jego postanowienia. W praktyce oznaczało to marginalizację Kościoła i ograniczenie jego roli w życiu publicznym przez kolejne dekady.
Zmiana nastąpiła dopiero po transformacji ustrojowej w 1989 roku. Nowy konkordat podpisano 28 lipca 1993 roku. Po stronie polskiej dokument sygnował minister spraw zagranicznych Krzysztof Skubiszewski, a ze strony Watykanu - nuncjusz apostolski arcybiskup Józef Kowalczyk. Choć sama umowa została zawarta już w latach 90., proces jej ratyfikacji przeciągał się aż do 23 lutego 1998 roku. Wtedy to prezydent Aleksander Kwaśniewski podpisał dokument ratyfikacyjny, który wcześniej zaakceptował także papież Jan Paweł II. Konkordat wszedł w życie 25 kwietnia 1998 roku.
Treść konkordatu zakłada wzajemne uznanie niezależności państwa i Kościoła, przy jednoczesnym umożliwieniu współpracy w dziedzinach takich jak edukacja, kultura i działalność charytatywna. Reguluje również status prawny duchowieństwa, zasady nauczania religii w szkołach publicznych, obecność Kościoła w mediach oraz uznawanie małżeństw zawartych według prawa kanonicznego przez prawo państwowe.
Od momentu jego wprowadzenia dokument budził wiele kontrowersji. Krytycy zarzucają mu np. nadmierny wpływ Kościoła na system edukacji, zwłaszcza obowiązkowe nauczanie religii w szkołach. Zwolennicy natomiast podkreślają, że konkordat daje stabilność prawną i pozwala jasno określić kompetencje oraz prawa każdej ze stron.
W związku z przypadającą w 2025 roku setną rocznicą zawarcia konkordatu między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską, Narodowy Bank Polski ogłosił emisję srebrnej monety kolekcjonerskiej o nominale 20 zł. Wprowadzenie do obiegu zaplanowano na 6 lutego 2025 roku. Emisja ma charakter rocznicowy i wpisuje się w serię monet upamiętniających istotne wydarzenia z historii polityczno-prawnej Polski.
Moneta została wykonana z czystego srebra (Ag 999), ma wymiary 40,00 × 28,00 mm i waży 28,28 g. Zastosowano technikę bicia stemplem lustrzanym oraz druk UV, co nadaje jej wysoki poziom szczegółowości i estetyki. Całkowity nakład to 8000 sztuk. Producentem technicznym emisji jest Mennica Polska SA, a projekt opracowała Dominika Karpińska-Kopiec.
Na rewersie umieszczono wizerunki papieża Piusa XI i prezydenta Stanisława Wojciechowskiego – sygnatariuszy konkordatu z 1925 roku – oraz fragment jego tekstu w języku francuskim, zgodny z oryginalnym dokumentem. Pod portretami widnieje napis upamiętniający rocznicę zawarcia porozumienia.
Rewers srebrnej monety kolekcjonerskiej na 100-lecie konkordatu Polska - Watykan
Awers srebrnej monety kolekcjonerskiej na 100-lecie konkordatu Polska - Watykan
Emisja złotej monety kolekcjonerskiej o nominale 50 złotych, to bardzo rzadka okazja do nabycia tego typu wydania. Zwykle gdy emitowana jest polska moneta złota, w tym samym temacie pojawia się również moneta srebrna.
W 2025 roku przypada setna rocznica zawarcia konkordatu między Stolicą Apostolską a Polską, wydarzenia mającego istotne znaczenie w historii relacji państwo - Kościół. Z tej okazji Narodowy Bank Polski przygotował specjalną emisję srebrnej monety kolekcjonerskiej.
Najnowsza emisja NBP jest jedną z bardziej niezwykłych. To srebrna moneta kolekcjonerska o nominale 50 złotych, dedykowana sztuce medalierskiej i postaci Stanisława Małachowskiego.
