Twój koszyk
Nie ma więcej produktów w Twoim koszyku
W 2025 roku przypada 45. rocznica powstania Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” - pierwszego legalnego związku zawodowego niezależnego od władz komunistycznych w całym bloku wschodnim. To wydarzenie zmieniło historię Polski i zapoczątkowało przemiany ustrojowe w Europie Środkowo-Wschodniej. Z tej okazji Narodowy Bank Polski wprowadza do obiegu srebrną monetę kolekcjonerską o nominale 10 zł. Emisja ta kontynuuje wieloletnią tradycję upamiętniania przełomowych momentów historii Polski za pomocą numizmatów najwyższej jakości.
Jak narodziła się „Solidarność”?
NSZZ „Solidarność” narodził się latem 1980 roku jako spontaniczna fala strajków i protestów, które zaczęły się na Wybrzeżu po zwolnieniu Anny Walentynowicz ze Stoczni Gdańskiej i planowanej podwyżce cen żywności. W dniach 14-16 sierpnia robotnicy Stoczni Gdańskiej utworzyli Międzyzakładowy Komitet Strajkowy (MKS), który 17 sierpnia przedstawił słynne 21 postulatów łączące żądania socjalne z prawami politycznymi.
Postulaty MKS obejmowały m.in. prawo do tworzenia niezależnych związków zawodowych, gwarancje wolności słowa, prawo do strajku oraz żądania poprawy warunków pracy i zaopatrzenia. Negocjacje doprowadziły do podpisania Porozumienia Gdańskiego 31 sierpnia 1980 roku, które formalnie uznało prawo do niezależnych organizacji pracowniczych i otworzyło drogę do legalizacji ruchu.
W efekcie, 17 września zapadła decyzja o utworzeniu ogólnopolskiego związku, a 10 listopada 1980 roku „Solidarność” została zarejestrowana jako Niezależny Samorządny Związek Zawodowy. W krótkim czasie organizacja objęła miliony członków. W szczycie blisko 10 milionów osób, stając się ruchem społecznym o skali bez precedensu w bloku wschodnim.
Aktywność „Solidarności” łączyła pokojowe protesty, samopomocowe struktury społeczne i niezależne wydawnictwa, co dawało jej siłę polityczną i moralną wobec władzy.
Reakcją komunistycznych władz było wprowadzenie stanu wojennego 13 grudnia 1981 roku i internowania tysięcy działaczy, jednak ruch przetrwał w podziemiu, organizując strajki i podtrzymując sieć opozycji. W drugiej połowie lat 80. działania opozycyjne oraz kryzys gospodarczy zmusiły władze do rozmów. Negocjacje Okrągłego Stołu w 1989 roku doprowadziły do częściowo wolnych wyborów i pokojowej transformacji politycznej.
Wpływ „Solidarności” wykraczał poza Polskę. Ruch stał się inspiracją dla opozycji w innych krajach regionu i jednym z kluczowych czynników upadku systemu komunistycznego w Europie Środkowo-Wschodniej.
Lato 1980 roku: strajki i protesty w całej Polsce
W lipcu i sierpniu 1980 roku Polskę ogarnęła fala niezadowolenia społecznego. Strajkowało ponad 700 zakładów pracy, a w protesty zaangażowało się ponad 700 tysięcy osób. Protestujący domagali się nie tylko poprawy warunków życia, lecz przede wszystkim prawa do zrzeszania się i swobody wypowiedzi.
Porozumienia i narodziny Związku
W wyniku negocjacji podpisano cztery porozumienia: w Szczecinie (30 sierpnia), Gdańsku (31 sierpnia), Jastrzębiu-Zdroju (3 września) i w Hucie Katowice (11 września). Na ich mocy powstał Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”, oficjalnie zarejestrowany 10 listopada 1980 roku. W krótkim czasie stał się masowym ruchem społecznym o znaczącym wpływie politycznym.
Moneta na 45 rocznicę Solidarności z 2025 roku
Awers i rewers: treść i symbolika
Na awersie monety znalazł się wizerunek orła ustalony dla godła Rzeczypospolitej Polskiej, napis „Rzeczpospolita Polska”, nominał 10 zł oraz rok emisji 2025. Kompozycję dopełnia motyw biało-czerwonych flag.
Rewers przedstawia logo „Solidarność 45” wykonane w czerwonym druku UV, hasło „Tylko razem” oraz symboliczne uniesione dłonie w geście zwycięstwa. W tle widnieje stylizowany tłum protestujących, który buduje przekaz emocjonalny całej kompozycji.
Projekt i wykonanie
Projektantem monety jest Robert Kotowicz, autor licznych cenionych emisji NBP. Za wykonanie odpowiada Mennica Polska S.A. Zastosowanie druku UV i stempla lustrzanego podkreśla nowoczesny charakter tej emisji, zachowując jednocześnie jej historyczny wymiar.
Moneta została wybita w srebrze wysokiej próby 999. Masa wynosi 14,14 grama, średnica to 32 milimetry. Brzeg pozostawiono gładki. Emisję przewidziano w nakładzie do 9000 sztuk. Oficjalnym emitentem jest Narodowy Bank Polski, a produkcja odbyła się w Mennicy Polskiej.
Użycie czerwonego druku UV, charakterystycznego dla logo „Solidarności”, stanowi bezpośrednie odniesienie do oryginalnego znaku ruchu. Uniesione dłonie wpisują się w język protestu i zbiorowej determinacji, a obecność tłumu protestujących – nawet w stylizowanej formie – uwydatnia masowy charakter ruchu.
Dane techniczne
|
Nominał |
10 zł |
|---|---|
|
Metal / próba |
Srebro Ag 999 |
|
Masa |
14,14 g |
|
Średnica |
32 mm |
|
Brzeg |
Gładki |
|
Stempel |
Lustrzany (proof) + nadruk UV |
|
Nakład |
do 9 000 sztuk |
|
Emitent / producent |
Narodowy Bank Polski / Mennica Polska S.A. |
|
Data emisji |
25 kwietnia 2025 r. |
|
Cena emisyjna |
270 zł (sprzedaż w oddziałach NBP i sklepie internetowym) |
Inne monety NBP z tematyką Solidarności
W przeszłości NBP kilkukrotnie sięgał po tematykę związaną z ruchem „Solidarność”. W 2005 roku ukazała się dwuzłotowa moneta upamiętniająca 25-lecie związku. W 2010 roku obchodzono 30-lecie powstania NSZZ Solidarność, a w 2020 roku wybito monety związane z 40-leciem. Każda z tych emisji przyjęła inną konwencję stylistyczną, lecz wszystkie łączy wspólny cel – zachowanie pamięci o przemianach społecznych zainicjowanych w latach 80.
Nowa emisja z 2025 roku dopełnia ten przekaz, jednocześnie podkreślając znaczenie jubileuszu i dalszej kontynuacji działań związku na przestrzeni dekad.
