Srebrna moneta kolekcjonerska 80. rocznica powrotu Polski na Ziemie Zachodnie i Północne NBP 2025

Emisja monety kolekcjonerskiej NBP: 80. rocznica powrotu Polski na Ziemie Zachodnie i Północne (10 zł, 2025)

Narodowy Bank Polski kontynuując upamiętnianie kluczowych momentów w historii kraju, wyemitował 26 czerwca 2025 roku srebrną monetę kolekcjonerską. Stało się to z okazji 80. rocznicy powojennej zmiany granic. Srebrna moneta o unikalnym bo kwadratowym kształcie, wykorzystuje symbolikę Orła Przemysła II. Zabieg ten zastosowano by nawiązać do historycznego związku przywróconych terytoriów z polską państwowością.

Spis Treści

• 1. Zmiana granic: Kontekst historyczny konferencji alianckich

• 2. Nowe terytoria, nowe społeczeństwo: Fazy osadnictwa, zniszczenia i odbudowa

• 3. Symbolika monety: Orzeł Przemysła II i mapa Polski

• 4. Szczegóły emisji: Dane techniczne monety NBP

• 5. Inne emisje NBP i Poczty Polskiej w 2025 roku

1. Zmiana granic: Kontekst historyczny konferencji alianckich

Geograficzny kształt powojennej Polski został określony przez decyzje podjęte przez Wielką Trójkę (USA, Wielka Brytania, ZSRS) na konferencjach w Teheranie (1943), Jałcie (luty 1945) i Poczdamie (lipiec-sierpień 1945).

Decyzje i tło historyczne

• Prowizoryczny charakter Jałty: Już w Jałcie alianci zaakceptowali aneksję Kresów Wschodnich przez ZSRS wzdłuż tzw. linii Curzona. Nowe granice zachodnie miały stanowić symboliczną rekompensatę za tę stratę.

• Wątpliwości w Poczdamie: Ostateczne ustalenie polskiej granicy zachodniej na linii rzek Odry i Nysy Łużyckiej zapadło w Poczdamie. Decyzja postawiła Polskę w faktycznym posiadaniu terytoriów, które stanowiły wówczas niemal jedną trzecią powojennego kraju. Zwycięskie mocarstwa uznały za konieczne przesiedlenie ludności niemieckiej.

• "Dziedzictwo Piastów": Władze powojennej Polski, dążąc do legitymizacji przesunięcia granic, używały określenia „Ziemie Odzyskane”. Było to odwołanie do historycznych związków tych terytoriów - Prus Książęcych, Pomorza Zachodniego, Śląska i Warmii z państwem pierwszych Piastów.

• Skala zniszczeń i grabieży: Zanim polska administracja mogła przejąć nowe ziemie, tereny te zostały zdewastowane. Oprócz zniszczeń wojennych, tuż po przejściu frontu, działały sowieckie trofiejnyje otriady, które wywoziły całe wyposażenie fabryk do ZSRS. Średnia zniszczeń w przemyśle nowych ziem przekraczała 73%.

2. Nowe terytoria, nowe społeczeństwo: Fazy osadnictwa, zniszczenia i odbudowa

Przejęcie administracyjne terenów przyznanych Polsce po II wojnie światowej określanych jako Ziemie Zachodnie i Północne (w propagandzie PRL jako „Ziemie Odzyskane”), było procesem niezwykle skomplikowanym. Chodziło o obszary rozciągające się od Pomorza Zachodniego, przez Ziemię Lubuską i Dolny Śląsk, aż po Warmię, Mazury oraz Wolne Miasto Gdańsk. Proces ten, prowadzony w warunkach powojennego chaosu i pod faktyczną kontrolą Armii Czerwonej, składał się z kilku następujących po sobie, nakładających się faz.

Dramat ludności

• Kierunki i skala migracji: Już zimą i wiosną 1945 roku rozpoczęła się masowa ucieczka ludności niemieckiej przed Armią Czerwoną. Po wojnie (na mocy ustaleń poczdamskich )w latach 1946-1948, w sposób zorganizowany przesiedlono do stref okupacyjnych Niemiec około 2,5 miliona osób.

• Osadnictwo i mieszanie grup: Zasiedlanie nowych ziem odbywało się poprzez migrację z trzech głównych kierunków, co doprowadziło do powstania unikalnej mieszanki kulturowej:

  • Ekspatrianci z Kresów Wschodnich: Osoby przesiedlone z ziem anektowanych przez ZSRS (około 2 mln osób).

  • Przesiedleńcy z Polski Centralnej: Była to faktycznie najliczniejsza grupa osadników.

  • Reemigranci: Polacy wracający z Zachodu (np. z Francji, Belgii) lub z głębi ZSRS.

Chaos i integracja

Pierwsze miesiące charakteryzowały się brakiem stabilnej administracji i wysokim poziomem przestępczości. Mimo trudności, w kolejnych latach dzięki masowemu wysiłkowi, Polakom udało się odbudować zniszczoną infrastrukturę (np. przywrócenie żeglugi na Odrze) i przemysł, integrując ten obszar z nowym państwem.

3. Symbolika monety: Orzeł Przemysła II i mapa Polski

Emisja monety „80. rocznica powrotu Polski na Ziemie Zachodnie i Północne” odbyła się 26 czerwca 2025 roku. Moneta autorstwa Grzegorza Pfeifera została zaprojektowana tak, aby oddać historyczną głębię tematu.

• Rewers i Orzeł Przemysła II: Głównym motywem jest wizerunek Orła Przemysła II, umieszczony na tle stylizowanej, współczesnej mapy Polski. Przemysł II to władca, który w 1295 roku koronował się na króla Polski. Jego orzeł stał się wówczas pierwszym oficjalnym herbem całego państwa, co w kontekście 1945 roku miało podkreślać historyczną przynależność tych ziem.

• Awers i współczesność: Awers monety zawiera wizerunek aktualnego godła Rzeczypospolitej Polskiej. Oba wizerunki Orłów znajdują się na tle stylizowanej mapy Polski, co graficznie integruje "powrócone" ziemie w jednolity kształt państwa.

4. Szczegóły emisji: Dane techniczne monety NBP

Moneta została wprowadzona do obiegu 26 czerwca 2025 roku. Charakteryzuje się unikatowym, kwadratowym kształtem oraz zastosowaniem techniki druku UV. Jest to moneta w standardzie srebrnym.

Niski, limitowany nakład (do 8 000 sztuk) potwierdza kolekcjonerski charakter tej emisji. Moneta do kupienia była i być może jest dostępna w oddziałach okręgowych NBP oraz za pośrednictwem sklepu internetowego NBP.

Rewers i awers srebrnej monety 10 zł w temacie 80. rocznica powrotu Polski na Ziemie Zachodnie i Północne NBP 2025

5. Historyczne monety NBP: Kontynuacja upamiętniania niepodległości i granic

Emisja monety „80. rocznica powrotu Polski na Ziemie Zachodnie i Północne” wpisuje się w szerszy cykl numizmatyczny Narodowego Banku Polskiego, poświęcony odzyskiwaniu i umacnianiu polskiej suwerenności oraz kształtowaniu granic po I i II wojnie światowej. Historia numizmatów NBP obfituje w upamiętnienia ściśle powiązane z tym tematem:

• Początki państwowości i granic: NBP wielokrotnie sięgał do tematyki budowania państwa po 1918 roku. Przykładem jest seria upamiętniająca Powstania Śląskie (np. monety emitowane w 2019 r.), które były bezpośrednio związane z walką o przynależność państwową Górnego Śląska. W tym samym nurcie znajdują się emisje poświęcone plebiscytom na Warmii i Mazurach (np. moneta z 2020 r.), które decydowały o losie tych terytoriów.

• Architekci niepodległości: Kształtowanie granic po 1918 roku jest nierozerwalnie związane z postaciami kluczowymi dla polskiej historii. NBP wielokrotnie upamiętniał postacie takie jak Ignacy Jan Paderewski (delegat Polski na konferencję paryską) czy Roman Dmowski (główny negocjator w Wersalu, którego działania miały wpływ na ostateczny kształt zachodniej granicy).

• Ważne Daty Zmian Terytorialnych: Wśród emisji kolekcjonerskich pojawiały się także monety upamiętniające przełomowe wydarzenia bezpośrednio kształtujące Polskę. Przykładem jest moneta (wydana m.in. w 2017 r.) poświęcona zaślubinom Polski z morzem przez generała Józefa Hallera, które symbolizowały odzyskanie dostępu do Bałtyku - terytorium kluczowego dla Ziem Północnych.

Ta długa tradycja kolekcjonerska NBP pokazuje, że numizmatyka jest systematycznie wykorzystywana do przypominania o złożoności historycznego procesu, który ostatecznie doprowadził do powstania współczesnego państwa polskiego w obecnych granicach.

Zobacz również w naszej ofercie monety okolicznościowe upamiętniające polską drogę do niepodległości:

• 2 zł 2008 - 90. rocznica Powstania Wielkopolskiego

• 2 zł 2009 - Wrzesień 1939 r.

• 2 zł 2004 - Generał brygady Stanisław F. Sosabowski (1892-1967)

• 2 zł 2009 - Polska droga do wolności: Wybory 4 czerwca 1989 r.

• 2 zł 2005 - 25-lecie NSZZ „Solidarność”

Sprawdź także:

• Monety świata

• Polskie monety srebrne

• Monety srebrne

• Serie polskie

• Monety 2025

Przeczytaj nasze inne artykuły na blogu:

• Moneta 100-lecie zawarcia Konkordatu między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską

• Seria monet Dzieje złotego

• Emisja monety Historia monety polskiej - Grosz z miedzi krajowej Stanisława Augusta