Twój koszyk
Nie ma więcej produktów w Twoim koszyku
Polskie złotówki, które każdy z nas ma w portfelu mają swój początek setki lat temu. Początkowo nazwa ta nie do końca związana była z naszym państwem. W ramach ewolucji pieniądza, prób jego unormowania czy nawet wpływów zagranicznych stały się monetami i banknotami, które znamy dziś.
Pierwsza polska moneta
Historia polskich pieniędzy wedle najnowszej wiedzy historycznej rozpoczęła się w czasach Bolesława Chrobrego. Powszechnie uważa się, że była to zasługa jego ojca Mieszka I. Przejaw tego możemy zobaczyć na banknotach 10-złotowych. Teorię, że nie do końca słusznie przedstawił uznany w świecie numizmatycznym profesor Suchodolski. Poparła go większość historyków.
Pierwszą monetą bitą w państwie polskim był denar wspomnianego króla Chrobrego, a nie jak powszechnie uznaje się Mieszka I. Z tego powodu można uznać, że na dzisiejszych banknotach 10-złotowych występuje błąd. Przez lata kolejni władcy emitowali swoje monety co było powszechnym zwyczajem. W XIV/XV wieku złotymi nazywano dukaty zagraniczne o wartości 14 groszy. Przez lata próbowano unormować walutę określając ją np. na 30 groszy uchwałą sejmu w 1496 roku. Jednak nie udawało utrzymać się jej stałości.
Kiedy powstała złotówka?
W 1663 roku ostatni z dynastii Wazów Jan II Kazimierz wydał monetę, która zawierała srebro równe wartości ówczesnych 13 groszy, a jej wartość nominalna wynosiła 30 groszy. Nazywała się Tymf (tynf) i była pierwszą, polską „złotówką”. Bito ją w mennicach w Krakowie, w Bydgoszczy, a w późniejszych latach i we Lwowie. Wśród wielu znawców wzbudza lekką złośliwość spowodowaną powiązaniem jej z upadkiem gospodarczym kraju. Od niej pochodzi powiedzenie: „dobry żart tynfa wart”. Wybijana była przez około 3 lata. Związane są z nią również historie fałszerstw i wzbogacenia się na tym mincerza Andrzeja Tymfa.
Monety, które są nam znacznie bliższe pojawiły się dzięki reformie walutowej Władysława Grabskiego. W celu zwalczenia hiperinflacji występującej w II Rzeczpospolitej 1 kwietnia 1924 roku wprowadzono reformę, a 28 kwietnia 1924 roku powołano Bank Polski jako wyłącznego emitenta polskiej waluty. Rozpoczęła się wymiana obowiązujących na terenie II RP walut takich jak marka niemiecka, korona austriacka i marka polska. 1 złoty odpowiadał 0,29 grama złota. Został wprowadzony do obiegu 29 kwietnia 1924 roku. Co do nazewnictwa „złoty” wybrano ze względów historycznych nawiązujących do dawnych "monet nazywanych "złotymi". Jego konkurentami byli „lech” oraz „pol”.
Monety PRL
Własny pieniądz to cierń w oku różnych okupantów, dlatego i podczas agresji Niemiec na Polskę podczas II wojny światowej waluta została zmieniona. Na terenach Generalnej Guberni obowiązujące banknoty stemplowano, a następnie wymieniano na „okupacyjne”. Po wojnie od 30 października 1950 roku wprowadzono monety o wartości 1, 2, 5, 10, 20, 50 gr i 1 zł zaś banknoty 2, 5, 10, 20, 50, 100 i 500 zł. 10 lat później banknoty 2 i 5 zł zmieniono na monety. Po kolejnych 15 latach to samo stało się z banknotem 10-złotowym. Rok później w 1966 roku do obiegu trafił banknot 1000-złotowy. Tematyka wspomnianych pieniędzy dotyczyła „ludzi pracy”.
Kolejne zmiany nadeszły niedługo później. W 1975 roku zmienił się temat banknotów. Zamiast ludzi pracy na pieniądzach pojawili się uznani Polacy. W 1976 roku wprowadzono banknot 200 zł, rok później 2000 zł, a 20 zł zamieniono na monetę. W stanie wojennym hiperinflacja była tak wysoka, że dodano banknot 5000 złotych w 1982 roku. W latach 80’ i 90’ wartość pieniądza dalej spadała. Pojawiły się tak ogromne nominały jak 10 000 zł w 1987 roku, 20 000 zł w 1989 roku, 50 000 zł w 1989 roku, 100 000 zł w 1990 roku, 200 000 zł w 1989 roku, 500 000 zł w 1990 roku, 1 000 000 zł w 1991 roku i 2 000 000 zł w 1992. Aby gospodarka się nie załamała konieczna była kolejna reforma. Inflacja sięgała 1 395%.
Denominacja złotego i jej skutki
Pod koniec lat 80’ Narodowy Bank Polski zaczął przygotowywać się do zmian. Od 1 stycznia 1990 roku realizowano plan ówczesnego wicepremiera i ministra finansów Leszka Balcerowicza. Celem był spadek inflacji i zmiana gospodarki ze scentralizowanej w gospodarkę rynkową. Zwieńczeniem tego była denominacja złotego w 1995 roku. „Ucięto” 4 zera z każdego nominału, ustalono „złoty” jako jednostkę pieniężną i wprowadzono symbol PLN zamiast PLZ. 1 nowy złoty = 10 000 stary złoty. Bicie nowych monet rozpoczęto już w 1990 roku. Początkowo były to 1, 2, 5, 10, 20, 50 gr i 1 zł a od 1994 roku nominały 2 i 5 zł, które wstępnie miały być banknotami. Awers zaprojektowała Stanisława Wątróbska-Frindt, a rewers Ewa Tyc-Karpińska. Pierwsza seria zatwierdzonych banknotów o tematyce władców polskich i nominałach 10, 20, 50, 100 i 200 zł została zaprojektowana przez Andrzeja Heidricha. Nieaktualne pieniądze można było wymieniać do 31 grudnia 2010 roku. W 2014 roku wprowadzono nowe serie.
Wraz z emitowaniem monet obiegowych postanawiano kontynuować, niektóre z serii monet okolicznościowych i kolekcjonerskich oraz wprowadzić zupełnie nowe. Seria „Zwierzęta świata” rozpoczęła się jeszcze przed denominacją w 1993 roku tematem „Jaskółki”. Miała nominały 300 000 złotych i 20 000 złotych odpowiednio emitowanych w srebrze próby 999 i miedzioniklu. Dwa lata później w serii pojawiła się moneta „Sum” o nominałach 2 złote i 20 złotych odpowiednio emitowanych w miedzioniklu i srebrze próby 925. Miedzionikiel od 1996 roku zastąpiono stopem Nordic Gold. Od 2015 roku monety z tej serii występują wyłącznie w nominałach 20 złotych.
Przez lata część polskich monet zdobyła większe uznanie niż inne. Zaowocowało to inauguracją w 80. rocznicę reformy walutowej Władysława Grabskiego serii monet "Dzieje złotego". Do tego pory ukazały się w niej 4 monety, każda w dwóch wersjach (Ag 925 i Nordic Gold). W 2007 roku 5 złotych z 1928 r. („Nike”), w 2006 roku 10 złotych z 1932 r. („Głowa kobiety”), w 2005 roku 5 złotych i 2 złote z 1936 r. („Żaglowiec”), a w 2004 roku 1 złoty z 1924 r. („Żniwiarka”).
Awers Tymf Jana II Kazimierza Wazy z 1663
Rewers Tymf Jana II Kazimierza Wazy z 1663
Awers okolicznościowej monety 5 złotych w temacie "Kanał Bydgoski"
Rewers okolicznościowej monety 5 złotych w temacie "Kanał Bydgoski"
Awers monety 10-złotowej z 1932 roku "Głowa kobiety", którą przedstawiono jako temat jednej z monet w serii "Dzieje złotego"
Rewers monety 10-złotowej z 1932 roku "Głowa kobiety", którą przedstawiono jako temat jednej z monet w serii "Dzieje złotego"
Powiązane artykuły
Srebrna moneta 100. rocznica utworzenia Banku Polskiego SA
10 zł 100. rocznica utworzenia Banku Polskiego SA to srebrna moneta kolekcjonerska, wyemitowana przez Narodowy Bank Polski w 2024 roku. Moneta została wybita z okazji 100. rocznicy utworzenia Banku Polskiego SA. Moneta jest wykonana z srebra próby Ag999, o masie 31,10 g i średnicy 32 mm.
